In the shelter of the yellow larch trees below Vršič, the mountaineers of Jesenice are celebrating a high jubilee – 100 years of the Erjavčeva’s hut, which they manage. It is one of the few mountain outposts in Slovenia that is also open in winter.

Rzut kamieniem od drogi Vršeška, za 22 zakrętem, na wzgórzu w osłonie modrzewi stoi chata Erjavčeva, nazwana na cześć słoweńskiego przyrodnika Frana Erjaveca. Niemcy zbudowali pierwszą chatę w tym miejscu już w 1901 roku. Vosshütte, jak ją nazywano, była wykorzystywana przez budowniczych drogi Vršice podczas I wojny światowej, a następnie przeszła w ręce słoweńskie.

„Kiedy po pierwszej wojnie światowej schronisko zostało przejęte przez członków Słoweńskiego Towarzystwa Alpinistycznego, które skądinąd było w złym stanie, było to z pewnością wspaniałe zajęcie dla wszystkich alpinistów, zwłaszcza tych entuzjastów gór. Z drugiej strony, w tamtym czasie było to również ważne dla wzmocnienia świadomości narodowej wszystkich Słoweńców” – podkreśla Janko Rabič ze Stowarzyszenia Górskiego Jesenice.

Schronisko pod murami Prisank, Mojstrovka zostało przejęte przez Towarzystwo Górskie Jesenice po II wojnie światowej. Chata została odnowiona i otwarta w 1922 roku. Wkrótce w chacie zainstalowano elektryczność i telefon. I – co było wyjątkiem zarówno wtedy, jak i dziś – chata była otwarta przez cały rok. „To było bardzo, bardzo ważne dla słoweńskiego alpinizmu w tamtym czasie. Czasami gromadziliśmy trzy, cztery, a nawet pięć pokoleń. Uroš Zupančič, później Janez Kunstelj, wiedzieli i mogli wiele powiedzieć. A jeśli miałeś otwarte uszy i oczy, mogłeś się wiele nauczyć”, wspomina międzynarodowy przewodnik górski Klemen Volontar.

Pewnej zimy dolina była prawie niedostępna.

Jak wyjaśnia prezes Stowarzyszenia Alpinistycznego Jesenice, Ivo Ščavničar, zimą w Erjavčeva koča odbywa się wiele kursów, podczas których młodzi ludzie uczą się, jak zachowywać się w górach zimą, a także kursy dla tych, którzy szkolą się na przewodników zimowych. Ale zima na Vršiču do dziś pokazuje swoje zęby. Szacuje się, że lata temu na szczycie przełęczy leżało nawet ponad dziesięć metrów śniegu, a w szczytach jeszcze więcej. Jednocześnie Ščavničar przyznaje, że poszukiwanie opiekunów dla domku jest sporym wyzwaniem. „Były okresy, kiedy dolina była prawie niedostępna. Musimy być świadomi, że istnieje tu również niebezpieczeństwo osunięcia się ziemi, więc były chwile, kiedy byli odcięci od świata” – powiedział.

Do niedawna droga była zaorana dopiero pierwszego maja, więc nosiliśmy dużo towarów w plecakach, wspominają rozmówcy. „Trzeba było deptać. Czasami śnieg sięgał powyżej pasa. Wtedy trochę go zaorywaliśmy i trochę się wspinaliśmy. Krótko mówiąc, w ten sposób chata była pełna w każdy weekend. Ale bywały też okresy, że była pełna w nowszych czasach. Przylecieliśmy nawet po opiekuna helikopterem. Wielkim punktem zwrotnym było zburzenie chaty i wybudowanie nowej. Z powodu tych okoliczności został zamknięty na kilka lat i stracił wszystkich stałych klientów” – powiedział Volontar.

Według Ščavničara, nowy domek zyskuje coraz większą renomę. „Stale dostosowujemy się do życzeń i potrzeb odwiedzających. Myślę, że ta chata powoli nabierze ciepła, które pamiętam z młodości” – powiedział prezes Stowarzyszenia Alpinistycznego Jesenice. Dlatego starają się zachować i ożywić oryginalnego ducha gór, jednocześnie dbając o komfort i zawsze bezpieczny dostęp. „Ponieważ jesteśmy serdecznymi, szczęśliwymi, zmotywowanymi i ciężko pracującymi ludźmi, wiemy również, jak się uszczęśliwić. Krótko mówiąc, jesteśmy alpinistami” – podkreślił Janko Rabič.